Pıhtılaşma Nasıl Olur?

PIHTILAŞMA NASIL OLUR

Oldukça karışık olan pıh­tılaşma olayını burada ana hatlarıyla birlikte irdeleyeceğiz­. Zedelenmiş damar yüzeyine yapışan trombositlerden  ve zedelenen  damar­dan açığa çıkan bir­takım maddeler, kan­da erimiş hal­de mevcut olan fibrinojenin fibrin liflerine dönüşümünü sağlarlar­. Fibrin lifleri pıhtı­nın iskeleti­ni kurarlar­. Fibrin lifleri olurken, fazlaca sayıda trombosit bu liflerin arasın­da kalır ­. Böylelikle öncelikli öğeleri fibrin lifleri ve trombositler olan pıhtı olmakta­dır­­.  Zedelenmiş dokudan açığa çıkan ve pıhtılaşma­ya yardım edici maddeye "doku tromboplastini" (Faktör III) denilir­­. Doku tromboplasti­ni aracılı­ğıyla gelişmekte olan pıhtılaşma hadise­leri "ekstrensek mekanizma" ismi­ni alır­­. Damar içerisin­den  iğneyle (enjeksiyonla) bir miktar kan ahp, bunu yavaşça bir tüp içerisi­ne boşaltırsak, bu kanın 5* 6 dakika içinde pıhtılaştığını görürüz­. Bu pıhtılaşma olayına doku tromboplasti­ni yardım etmemiştir­­. Zira iğne içerisi­ne çekilen  kana doku tromboplas­ti­ni karışmamıştır Bu tür pıhtılaşma olayına "intrensek mekanizma" denilir­­. Tüp içinde aldığı­mız kanın üzerine bir miktar doku tromboplasti­ni koyarsak pıhtılaşmanın 10* 15 saniye içinde ger­çekleştiği­ni görürüz­. Demek ki ektrensek meka­nizmanın pıhtılaşmayı hızlandırıcı bir etki­yi bulunur­. Zedelenmiş bir damarın pıhtıyla tıkan­masın­da hem ekstrensek hem de intrensek sistem devreye girer­.

Kandaki eriyik fibrinojenin, fibrin liflerine dönüş­mesine imkan veren  madde, "trombin"dir­­. Trombin kan­da serbest değil, inaktif bir ön enzim (proenzim) şeklinde bulunmaktadır­­.  Trombi­nin bu proenzim biçimine "protrombin" denilir­­. Protrom* bi­nin trombine dönüşmesini, "aktif faktör X" denilen  bir madde sağlar­. Aktif faktör X da kan­da inaktif biçimde bulunmaktadır­­.  Bunun aktif şekle dönüşmesine imkan verenlar; yukarıda sözünü etti­ğimiz intrensek ve ekstrensek mekanizmalardır­­.  Pıhtılaşma olayı­nın en  mü­him maddelerin­den  bir tane­si de kalsiyumdur­.

Kısaca; pıhtılaşma bir seri enzimatik olayın gelişmesiyle ortaya çıkmakta­dır­­.  Pıhtılaşmaya katılan maddelere "prokoagülan faktörler" denilir­­. Romen  rakamlarıyla isimlendiri­len  bu faktörlerin birçoğu ka­raciğer­de üretilir ve protein yapısındadır­­.  I’den  XIH’e kadar sıralanan faktörlerden  VIII faktör antihemofilik globulindir­­. Eksikliğinde hemofili has­talığı ortaya çıkmakta­dır­­.  Pıhtılaşma esnasın­da aktif du­ruma geçen  bir faktör öteki­ni "O", bir diğeri­ni aktif duruma getirir, nihayetinde fibrinojen  fibrin haline dönüşür ve kan sıvı durumun­dan katı duru­ma geçer­. Meydana gelen  pıhtıda fibrin lifçikleri arasın­da kanın hücresel elementleri de bulunmaktadır­­.  Bir kaç saat sonra pıhtı büzüşmeye başlar ve kanın seru­mu (serum pıhtılaşmış kanın sıvı kısmı­dır) ayrı­lır­­. Pıhtılaşma iki ayrı sistem ile başlaya­bilir­­. 1* Ekstrensek sistemde pıhtılaşma­. Doku zedelen­me­si ile hücrelerin içerisin­den  doku tromboplasti­ni "Faktör III" açığa çıkar, bu "Faktör VII" yi aktive eder ve aşağıda verilen  çizelgede görüldüğü gibi pıhtılaşma gelişmektedir­­. 2* intrensek sistemde pıhtılaş­ma: Burada ilk aktive olan Faktör XII’dir­­. Faktör XII damar içinde kollagen  ile kan vücut dışına alındığı za­man yabancı yüzeye değinmekle aktif duruma geçer ve yine çizelgede gösterilen  sıra içinde pıhtılaşma gelişmektedir­­. Pıhtılaşma esnasın­da iyonize Ca + + da gereklidir­­. Faktör IV olarak belirtilen  kalsiyum ortamdan ayrıhrsa veya sitrat, oksalat gibi maddelerle iyonizasyonu azaltılır veya çöktürülürse pıhtılaşma engelle­nir­­. Tüpte kanın pıhtılaşmasını engellemek amacı ile bu tür maddeler kullanılır­­. Normal koşullar­da vücut içinde kanın pıhtıl aşmaması­nın sebe­bi damar­ların iç yüzünün düzgün, pürüzsüz oluşu, kollage* nin açığa çıkmaması, ayrıca organizmada he* parin ve antitrombin gibi pıhtılaşmayı önleyici (antikoagulan) maddelerin bulunmasıdır­­.  Karaciğer­de sentez edilen  prokoagulan faktör­lerden  bazısı (örneğin protrombin) için K vitaminine gerek bulunur­. Bu vitamin alınmazsa veya etki­yi önlenirse pıhtılaşma deformitesi (bozukluğu) ortaya çıkmakta­dır­­.  Damar sertliği olan bir­takım hastalardaysa pürtüklü yüzeyde gereksiz pıhtılaşmalar ola­bilir ve damarı tıkaya­bilir­­. Bu hastalarda, doktor kont­rolünde heparin veya K vitami­nin etkisi­ni engel­leyen  ilaçlarla bu tür pıhtı oluşumu engellenir­­.

İlgili aramalar: pıhtılaşma nasıl olur, pıhtılaşma nasıl gerçekleşir, kan nasıl pıhtılaşır, pıhtılaşma nedir