Hücre çeperi, bitki hücrelerinde görülmektedir. Yalnız bitkilerin eşey hücrelerinde olmamaktadır. Onlarda hayvan hücresi gibi plazmalema bulunur. Lakin döllenmenin akabinde, hücre, yüzeyine ince ve jel kıvamında bir madde salgılar. Bu madde primordial çeper'i (ilk çeper) oluşturur ve içinde Pektin bulunmaktadır. Pektinler, birbirleriyle iyonlarla bağlanan, uzun zincirli karbonhidrat moleküllerinden ortaya çıkmaktadır. Hücre bölünmesinde meydana gelen yeni hücreleri birbirinden ayıran bu ilk çeper, iki hücreyi yan yana tutan orta lameldir. Pektinlerin temel yapıtaşı galakturon asididir. Pektin asidi çok zayıftır. Pektin kolaylıkla şişebilir. Hücre çeperindeki başka bir madde hemiselülözdür. Bunlar hücre çeperinin yapısına katıldıkları gibi, depo maddesi olarak işlev yapmaktadır.
Hücre Çeperinin Özellikleri
Her oğul hücre, yeni çeper materyalini ilk çepere yığmaya başlamaktadır. Bu yığım neticesinde ilkin çeper(primer çeper) olmaktadır. Bu çeperde pektinlerin oluşturmuş olduğu ana madde içinde dağılan, düzensiz mikrofibriller yer alır. İlkin çeperin bu yapısına dağınık yapı ya da dağınık tekstür denir .
Mikrofibriller selüloz'dan yapılmıştır. Bir selüloz molekülü, birbirlerine bağlı 10 000 glikoz molekülünden olmaktadır. Böyle bir iplik molekülü 4 um uzunluğa ulaşabilir. Yaklaşık 2000 ipliğimsi selüloz molekülü, bir mikrofibril demeti yapmaktadır. Bu demetler bitki hücre çeperinin yapı birimidir. Selülozun zincir ya da iplik molekülleri doğada serbest halde hiç bulunmaz ve zincirde ağ demeti biçimindedir. Bu birliğin çoğu bölümü kristalindir. Mantar hücre çeperinde yapı maddesi olarak ya selüloz veya kitin bulunur.
Oğul hücreler büyüdüklerinde elastik olan primer çeper de genişlemektedir. İlkin çeper bu genişlemede incelemez; zira devamlı yeni mikrofibril tabakaları birikmektedir. Kesin hücre büyüklüğüne ulaşılınca, hücre çeperinin enine büyüyüşü de durur. İlkin çeperin üzerine ikincil (sekonder) çeper oturur. Bu çeperdeki mikrofibrillerin birikimi tabaka biçimindedir ve ışık mikroskobu ile izlenmektedir. Burada mikrofibriller paralel olduğu için paralel yapı (paralel tekstür)'dan bahsedilir. Enine büyüme esnasında lignin ya da suberin gibi maddeler ikincil çepere birikmektedir. Odunlaşan hücre çeperleri, yüksek basınç ve çekmeye karşı dayanıklılık kazanır. Kuvvetli olan ikincil çeper, hücre içerisine doğru genelde ince bir tabaka ile sarılır. Bu tabakaya üçüncül (tersiyer) çeper denilir. İlkin çeper gibi pektin temel maddesinden olmaktadır. Bunların içinde fibriller bulunur. İlkin çeperin tersine fibriller burada paraleldir. Yani ikincil çeper gibi paralel yapı göstermektedirler. Tersiyer çeperin, ikincil çeper lamellerinin meydana geldiği yer oluşu muhtemeldir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder