MİTOKONDRİ
Mitokondriler için hücrenin enerji santralleridir diyebiliriz. Mitokondrilerde, yağ asidi yıkımı, sitrat siklusu ile üre siklusunun birtakım bölümleri ve bilhassa solunum zinciri ve buna bağlı ATP bireşimi olaylanır. Mitokondrinin jel kıvamında matriksinde adı geçen sentezler için lazım olan enzim bulunmaktadır. Aminoasit (Glutamin asidi, Citrulin) ya da steroidhormonların biyosentezleri de, mitokondrilerde ikincil işlev olarak kabul edilir. Bu çok yönlü ve mühim işlemler, hücre başına isabet olan mitokondri sayısı ile ilişiktir. Mitokondri işlevi, aktif taşıma ile yakınen ilgilidir. Ca2+ Mg2+ ve K+ iyonları mitokondrideki yoğunluk düşüşüne bağlı bir şekilde içeri alınmaktadır. Bu değiş tokuşta anyon ya da H+ iyonları serbest bırakılır. Mitokondriler kanalı ile olan aktif iyon hareketi, hücre işlevinin denetimi için önemlidir. Mitokondriler birçoğu kez, hücrenin yönlendirilir iyon sistemi olarak kabul edilir. Bir memeli hayvan karaciğer hücresinde 1 000-1 500 mitokondri bulunmaktadır. Az beslenme hallerinde bu sayı 500-700'e iner. Çizgili bir kas hücresinde, kasın çalışıp çalışmaması ile mitokondri sayısı değişir. Çalışan kasdaki sayı fazladır. Bu da Enerji kazanımı için var olan enzimin artma ya da azalması ile ilgilidir. Bu durum hücrenin protein işlevinin yüzde 30'udur. Daha büyük hücrelerde bu sayı beşyüzbine çıkar (dev amip).
Mitokondriler fonksiyonlarına bağlı bir şekilde küre, çubuk ve dallı ipliğimsidir. Büyüklükleri 0,5 x 0,5 x 1 ila 1 x 1 x 5 um arasında olur.
Mitokondri örtüsü genel olarak 7-10 nm kalınlığında iki membrandan olmaktadır. İkisi arasında perimitokondrial alan bulunur. Dış membran bazı zamanlar ER-sisternalarına bağlı oldukça iyi geçirgendir (hatta disakkaridleri bile geçirir).
İç membran fazlaca sayıda girintiye maliktir. Genelde "CRISTA" denilen yaprağa benzeyen, bazı zamanlar tüp gibi (memeli hayvan hücresinde), bitkilerde cep biçiminde "SACCULI" denilen oluşumlar bulunur. Geçirgen olmaz ve yalnızca belirli birtakım moleküller için geçirgendir (Mol. ağırlığı <>
Mitokondri matriksi sitrat siklüsü ve yağ asidi oksidasyonu enzimlerini ihtiva eder. İç kısımlarda örneğin piruvat, karboksilleşir ya da solunumda dekarboksilleşir; burada mitokondrial biyosentezlerin birçoğu olaylanır. Mitokondri matrikslerinde DNA, RNA(tRNA, rRNAb rRNA2), mRNA ve Ribozomlar (70S) bulunmaktadır. Mitokondri, DNA-replikasyonu, transkripsiyon ve protein biyosentezi yapmaktadır. Mitokondrideki DNA miktarı hücrede bulunanın fakat yüzde 0.2'si kadar olur. Mitokondri iç membranındaki enzimlerin kısmen mitokondriyal DNA tarafı ile şifrelendiği kabul edilir. Bira mayası hücresinde bulunan sitokrom a, a3, b ve cl'in mitokondriyal DNA tarafı ile belirlenmiş olduğu kanıtlanabilir. Mitokondri matriksinde 5 ila 10 DNA molekülü bulunmaktadır. Mitokondrial DNA (mtDNA) hayvan hücresinde küçük olup en çok 2-3 düzine proteini şifrelemektedir. Bitki hücresi mtDNA'sı oldukça iridir. İnsanın mtDNA'sı, rRNA molekülü, 22 farklı tRNA türü ve 13 farklı proteini şifrelemektedir. Bunlardan 5 protein tespit edilemilmiştir.
Mitokondriler fakat birkaç gün yaşamaktadır. Enine bölünme ile çoğalmaktadır. Bunlar embriyonal hücrelerdeki promitokondrilerden de gelişir ve çok küçük vesiküller olup yoğun matriksli, çift membranlıdır. İç membranlarında zaman içerisinde cristalar gelişir. Promitokondriler, bölünme ile kendilerinden ve tomurcuklanma ile gelişmiş mitokondrilerden olmaktadır. Mitokondrinin ortalama olarak ömrü, hücreye göre daha azdır. Karaciğer hücre mitokondrileri 7-10 gün yaşamaktadır.
Mitokondriler birazcık da olsa kalıtsal bilgiye maliktir. Eşeysel çoğalmada mitokondriyal bilgi değişmemektedir. Yumurta hücreleri mitokondri ya da promitokondrileri döle nakleder. Hayvan sperması oluşumunda birçok mitokondri bir iplik şeklini alır. Memeli hayvan sperminin orta bölümünde, 4 tane iplik mitokondri helezonik bir şekilde bulunmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder